Ons elektriciteitsnet is onder de huidige salderingsregeling voor zonnepanelen een soort ‘collectieve accu’ waar je zonnestroom in principe kosteloos mag opslaan. Deze opslag is gratis zolang je niet méér stroom teruglevert dan je afneemt. Maar terugleveren wordt binnenkort minder aantrekkelijk; de salderingsregeling wordt afgebouwd. Daardoor wordt het interessanter om met een warmtepomp(boiler) jouw eigen lokale ‘warmwateraccu’ te maken. Dat levert onder de straks versoberde regeling méér op dan jouw overtollige zonnestroom terugleveren aan het elektriciteitsnet. We leggen het uit in dit artikel.
Salderingsregeling: verrekenen van afname en teruglevering
Laten we beginnen met een uitleg van de huidige salderingsregeling. Uitgangspunt van deze wettelijke regeling is dat je de stroom van jouw zonnepanelen kunt terugleveren aan het elektriciteitsnet. Terugleveren gebeurt automatisch als je de zonnestroom zelf niet kunt gebruiken. De salderingsregeling garandeert dat je dezelfde prijs ontvangt voor stroom die je teruglevert, als je betaalt voor de stroom die je afneemt van het energiebedrijf. Salderen betekent dus ‘verrekenen’ of wegstrepen.
Stel dat je jaarlijks 3.000 kWh aan stroom afneemt van het energiebedrijf (tegen €0,35 per kWh). In dat jaar lever je ook 2.500 kWh eigen zonnestroom terug aan het elektriciteitsnet. De salderingsregeling garandeert in deze situatie dat je voor teruggeleverde stroom óók €0,35 per kWh ontvangt. Dat betekent dat je beide hoeveelheden tegen elkaar kunt wegstrepen; je betaalt per saldo dus voor 500 kWh (3.000-2.500) aan stroom tegen €0,35.
Deze gegarandeerde prijs voor teruglevering is binnen de regeling begrensd tot jouw eigen afname van stroom. Dus stel dat je in bovenstaand voorbeeld niet 2.500 kWh, maar 3.200 kWh aan zonnestroom teruglevert, dan ontvang je maximaal tot jouw eigen afname van 3.000 kWh de eerder genoemde €0,35. Voor de resterende 200 kWh boven je eigen afname ontvang je geen €0,35, maar slechts een redelijke vergoeding.
Wat in dit geval ‘een redelijke vergoeding’ is, bepaalt de energiemaatschappij waar je stroom afneemt. Deze vergoeding wordt wel getoetst door de ACM, maar het bedrag is veel lager dan het tarief dat je betaalt voor de afname van stroom. Om deze reden wordt vaak gewezen op het feit dat je niet ‘teveel’ zonnepanelen op je dak moet leggen; als de panelen meer opwekken dan je eigen afname, dan is de financiële opbrengst daarvan veel lager.
De derde stroom: intern verbruik
In bovenstaande uitleg wordt specifiek gesproken over ‘terugleveren aan’ en ‘afnemen van’ het elektriciteitsnet. Dit zijn stromen die, via de stroommeter, jouw huis binnenkomen of verlaten. Naast deze in- en uitgaande stromen is er ook nog een interne stroom; je kan ook zonnestroom gebruiken vóórdat deze de stroommeter bereikt. Als je zonnestroom direct zélf gebruikt hoef je niet terug te leveren en bovendien ook niet af te nemen van de energieleverancier.
Onder de huidige salderingsregeling is het intern verbruiken van zonnestroom in financieel opzicht van beperkt belang. In de meeste gevallen is er op dit moment geen enkele reden om je eigen zonnestroom direct zélf te gaan gebruiken [1] . Nu is er namelijk geen verschil tussen (1) de stroom terugleveren aan het elektriciteitnet om deze later weer af te nemen tegen hetzelfde bedrag per kWh of (2) de stroom meteen zelf gebruiken, waardoor je minder hoeft af te nemen van de energieleverancier. Zoals gezegd, eigenlijk is het elektriciteitsnet onder de huidige salderingsregeling voor ieder huishouden met zonnepanelen een accu waar je stroom kosteloos mag opslaan. Maar dat gaat dus veranderen.
De salderingsregeling voor zonnestroom wordt afgebouwd
Het terugleveren van eigen zonnestroom wordt minder gunstig. De overheid gaat de salderingsregeling langzaam afbouwen. Hoe dit precies gaat uitpakken is nog niet definitief vastgesteld, maar verwacht wordt dat vanaf 2024 de salderingsruimte jaarlijks met 9% wordt verminderd. Dat betekent dat ieder jaar een kleiner deel van de teruglevering van zonnestroom mag worden gesaldeerd met jouw afname.
Als we ons voorbeeld uit de eerste alinea weer oppakken (2.500 kWh teruglevering per jaar), dan mag in 2024 nog maar 91% van 2.500 kWh worden gesaldeerd. Dat betekent dus dat voor nog maar 2.275 kWh het tarief van €0,35 worden gecompenseerd. Voor de overige 9% van de teruglevering moet de energieleverancier een redelijk tarief vergoeden. Je ziet dat de financiële opbrengst van terugleveren hiermee ieder jaar afneemt; in 2025 is het nog maar 82%, (ofwel 2.050 kWh tegen €0,35) in 2026 daalt het verder naar 73%, enzovoort. Binnen 10 jaar is de mogelijkheid tot salderen verdwenen en krijg je voor teruglevering alleen nog de redelijke vergoeding van de energieleverancier.
Omdat de opbrengsten van teruggeleverde stroom afnemen, ontstaat door het afbouwen van de salderingsregeling wél een prikkel om méér zelf opgewekte stroom ook zélf te gaan gebruiken. Dat betekent de stroom opslaan of gebruiken nog vóórdat die zou worden teruggeleverd aan het elektriciteitsnet. Door de opgewekte zonnestroom zelf te gaan gebruiken is de waarde hoger, want je beperkt daarmee de stroom die je van je energieleverancier moet afnemen.
Slim inzetten van een warmtepomp(boiler) beperkt teruglevering van zonnestroom
Maar hoe ga je minder terugleveren? Dat betekent dus méér zonnestroom zelf opslaan en/of zelf verbruiken. Voor het opslaan van stroom zijn de thuisaccu’s aan een opmars bezig, maar deze oplossing is nog relatief kostbaar. Bij het optimaliseren van intern verbruik (zonder opslag) draait alles om timing. Je moet de zonnestroom gaan gebruiken op momenten dat die wordt opgewekt. Want alle stroom die je niet op het moment van opwek gebruikt of opslaat, gaat via de stroommeter de boeken in als teruglevering. En dat willen we beperken. Dat betekent dat je bij voorkeur elektrische apparatuur (wasmachines, vaatwassers, etc.) laat draaien op het midden van de dag als zonnepanelen maximaal stroom maken, en niet in de avond. Dat vraagt om een slimme aansturing van apparaten in jouw huis.
Als grootverbruiker van stroom kan ook een warmtepomp daarin een grote rol spelen. Naast het feit dat een warmtepomp relatief veel stroom verbruikt, doet hij dat in een vast ritme, en hoef je een warmtepomp niet eerst te vullen met vuile vaat of vuile kleren om het apparaat zinvol te laten draaien. Een warmtepomp of warmtepompboiler kun je simpelweg programmeren om alleen warm water te maken als er veel eigen zonnestroom is, zonder dat je daar vervolgens zelf nog handelingen voor moet doen. Zo maak je optimaal gebruik van de zelf opgewekte stroom en beperk je de teruglevering aan het elektriciteitsnet. Feitelijk creëer je zo een warmwateraccu die de stroom omzet in bruikbare warmte.
Bovenstaande betekent uiteindelijk in de meeste gevallen niet dat een warmtepomp alle zonnestroom kan gebruiken, en teruglevering helemaal verleden tijd is. Een nadeel is bijvoorbeeld dat in de zomer er geen noodzaak is om je huis te verwarmen. Dus in het seizoen dat je de meeste zonnestroom hebt (zomer), gebruikt de warmtepomp alleen energie voor het verwarmen van tapwater. Dat verandert uiteraard als je de warmtepomp ook gebruikt voor het koelen van je woning. In dat geval matchen vraag en aanbod van zonnestroom weer opvallend goed.
Welke toepassingen je ook kiest, een warmtepomp biedt interessante mogelijkheden om zonnestroom zelf te gebruiken (in plaats van terugleveren), omdat het verbruik aanzienlijk is en de timing van het verbruik goed te sturen. Om die reden is het een interessante oplossing om het maximale rendement uit zonnepanelen te halen, juist nu de salderingsregeling wordt afgebouwd.
[1] Tenzij je meer stroom terugleverde dan je gebruikte (zie vorige alinea).
